Metabolizma, vücutta enerji üretimi ve harcanmasının gerçekleşmesi için gerekli sistemdir. Beslenme, üreme, büyüme, solunum, sindirim gibi sistemlerin vücuda enerji sağlamak amacıyla yapmış olduğu faaliyetler metabolizmanın şekillenmesinde rol oynar.
Metabolizma, yüksek koordinasyonlu, belirli bir düzen ve sıraya göre işleyen bir dizi hücre faaliyetinin sonucunda çalışır. Vücudun ürettiği pek çok enzim ve hormon bu metabolik olayların merkezinde yer alır. Vücuda beslenme yoluyla giriş yapan moleküllerin izleyeceği metabolik yol, vücut tarafından belirlenir ve böylece enerji üretimi yapılır.
Metabolizmanın vücut dengesi ve sağlığının korunmasında büyük bir önemi olduğu bilinir. Oldukça önemli ve gerekli fonksiyonları aktifleyen metabolizma, insan hayatının devamı için mutlaka düzenli bir şekilde sürdürülmelidir.
Metabolizmanın en önemli fonksiyonlarından biri, büyük besin maddelerini hücrenin ihtiyacı olan moleküllere çevirmektir. Gün içerisinde tüketilen karbonhidrat, protein ve yağların içeriklerine göre ayrılıp yeni maddelere dönüşmesi, hücresel hayatın ve canlılığın temel olayı olarak kabul görür.
Çevrede bulunan enerjice zengin besin maddelerini ve güneş enerjisini kullanarak vücuda enerji sağlamak, metabolizmanın bir diğer önemli işlevidir. Elde edilen enerji, yorgunluk ve açlık gibi durumların önüne geçmek için metabolizma tarafından kullanılır.
Canlıların temel yapı taşı hücrelerdir. Özelleşmiş hücrelerin görevine göre hücre biyomoleküllerin yıkmak ya da sentezlemek, metabolizma aracılığıyla gerçekleşen canlılık olayları içinde yer alır.
Hücre sindirim yapıyorsa, sindirim organellerini; solunum yapıyorsa, solunum moleküllerini sentezleyerek hücrenin görevini eksiksiz yerine getirmesi sağlanır.
Metabolik hastalıkların tanısını koymak için yapılan metabolizma testleri; böbrek, kan şekeri, asit – baz dengesi gibi vücut sağlığının kontrolünde önemli bir basamaktır. Genlerde oluşan mutasyonlar ya da farklı dış etkenler sonucu normal işlevinde eksiklik tespit edilen organlar veya dokular, metabolik hastalıklara işaret eder ve doğru bir tedavi planı oluşturulmasına yardımcı olur.
Metabolizma testleri için sıklıkla kan örneği kullanılsa da, duruma göre idrar ve gaita örneklerine de başvurulabilir.
Kan örneği, sabahın erken saatlerinde ve 8 – 10 saat açlığın ardından hastadan temin edilmelidir. Hasta bu esnada yatar ya da oturur pozisyonda bulunmalıdır. Ayrıca kan alımı öncesi zorlu fiziksel aktivitelerden kaçınmış olmak, metabolizma testinin sonuçlarının doğruluğu için önerilir.
Kanın damardan alınma şekli, metabolizma testini yapacak kişinin dikkat etmesi gereken noktalardandır. Kan damardan alınırken iğne ucu geniş bir enjektör kullanılmalı, kanı tüpe çekerken fazla kuvvet uygulanmamalıdır. Kan alındıktan sonra 1 saat içerisinde laboratuvara ulaştırılmalıdır.
Metabolizma testinde incelenecek kan örneği, antikoagülan içerikli vakumlu tüplerde muhafaza edilmelidir. Bu tüpler, içindeki madde ve kullanım amacına göre farklı renklerle birbirinden ayrılır. Bu sayede laboratuvarda oluşabilecek herhangi bir karışıklığın önüne geçilmiş olur.
Metabolizma testleri için kişiden istenen bir diğer örnek, idrar örneğidir. Günün ilk idrarı dışındaki 24 saatlik idrar, laboratuvar tarafından hastaya verilen idrar toplama kabında saklanır. En son olarak ertesi günün ilk idrarı da eklenerek, metabolizma testi için gerekli idrar örneği tamamlanır. Toplanan idrar, serin ve karanlık bir ortamda bekletilmeli ve hızlıca laboratuvara getirilmelidir.
Yetişkinler kadar bebeklere yapılacak metabolizma testleri de bebeğin sağlığı için gerekli değerlendirmelerdendir. Bebeklerde sonradan ortaya çıkabilecek metabolik hastalıkların erken tanısını koymak için bu metabolizma testleri mutlaka uygulanmalıdır. Bebeğin topuğundan alınan kan örneği, test için yeterlidir.
Özel Viromed Laboratuvarları, bebeklerden yetişkinlere her yaşta kişi için metabolizma testi uygulamaktadır. Hastanın sağlığını ve metabolik aktiflik düzeyini yansıtan metabolizma testleri, Özel Viromed Laboratuvarlarında hızlı ve güvenli şekilde yapılır.
Metabolizma testinin doğru sonuç vermesi için numune toplanma zamanına dikkat edilmelidir. Bazı hastalıklarda vücuttaki metabolitler, sadece atak anındayken görülür hale gelir, başka bir zaman aralığında tespit edilemez. Bu nedenle numunenin en doğru anda toplanmasına önem verilir.
Numunenin serin ve karanlık bir yerde saklanması, sızdırmaz tüp veya kaplarda toplanması gerekir. Numunenin saklanması sırasında dışarıdan bir etkenle karşılaşırsa örneğin saflığı bozulabilir, bu da test sonucunun yanıltıcı olmasına yol açar.
Metabolizma testini yaptıracak kişinin açlık durumu, test sonucu etkileyen faktörlerden bir diğeridir. Pek çok hastane ve klinik, metabolizma testlerinin hastanın aç karnına verilmiş numuneleri ile yapılmasını tercih eder.
Metabolizma testleri, hangi metabolik faaliyetin incelendiğine göre farklı örneklerle yapılabilir. Örneğin organik asit analizi isteniyorsa, hastanın idrar örneği test için en uygun numunedir.
Yabancı bir madde etkisiyle örneğin kirlenme ve saflığını kaybetme durumu kontaminasyon olarak adlandırılır. Metabolizma testinde kullanılacak numune, bakteri ya da mantarlar gibi başka maddelerle etkileşirse, test sonucunda görülmemesi gereken durumlar oluşabilir. Ayrıca numunenin sağlık çalışanıyla da herhangi bir etkileşime girmesi sonuçları değiştirebilir.
Hastanın metabolizmasını etkileyen ilaçlar, metabolik testleri de etkileyebilir. Kişinin kullanmak zorunda olduğu bir ilaç varsa, numunenin bulunduğu kabın etiketine not düşülmelidir. Kullanılan ilaç, kişi için zorunlu değilse, test numunesinin toplanacağı süre içerisinde ilacı almaması önerilir.
Metabolizmanın devamlılığını sağlayan en önemli faktör, beslenmedir. Diyet esnasında alınan organik asit, karbonhidrat ve amino asit analizleri, metabolizma testlerinde referans olarak incelenebilir.
Hastanın fiziksel durumu ve yorgunluğu, metabolizma testinin sonucunda etkili olabilir. Hastanın test öncesi süreçte egzersiz yapmış olması, bazı maddelerin numunede normalden fazla ya da az çıkmasını sağlayabilir. Bu yanlış sonuçlar, hastalığın teşhisinde olumsuz etki yaratabilir.
Metabolizma testinin yapılıp inceleneceği laboratuvar, sonuçların değerlendirilmesi için önemli bir konuma sahiptir. Özel Viromed Laboratuvarları, sağlamış olduğu güvenli ve steril ortamla, metabolizma testlerinde %100 doğru sonuçlar sunar. Böylece, birçok hastalığın tedavi edilme sürecine erkenden başlanabilir.
Metabolik hastalıklar protein, karbonhidrat ve yağ metabolizmalarında ortaya çıkan doğuştan ya da sonradan oluşmuş bozukluklardır. Çoğunlukla doğum öncesi oluşmuş bir gen mutasyonu metabolizmada eksiklik ya da fazlalığa sebep olabilir.
Toplam görülme sıklığı %1 gibi düşük bir oran olan metabolik hastalıklar, kolayca tespit edilemez. Metabolik tarama testleri, en kesin sonucu gösterir. Akraba evlilikleri, metabolik hastalıkların yüzdesini artıran nedenlerden sayılabilir.
Genellikle hormonal bozukluğunun neden olduğu hipertansiyon, oldukça sık karşılaşılan metabolik hastalıklardan biridir. Kan basıncının sürekli yükselmesi olarak tanımlanan hipertansiyon, antihipertansif ilaçlar ve tuzsuz diyetle kontrol altına alınabilir.
İnsülin direnci, vücuttaki hücrelerin insülin hormonuna gösterdiği toleranstır. Vücut içerisinde yeterli insülin üretilmesi ve dolaşmasına rağmen hücreler bu insüline yanıt vermez. Bu duruma, kanda hem insülin hem glikoz seviyelerinin yükselmesi görülür
Ciltte koyulaşma, deride yumuşama, hızlı ve aşırı miktarda kilo alma gibi belirtiler, hastada insülin direnci olduğunu düşündürür. Kan şekerini yükseltmeyecek besinler tüketmek, insülin direnci tedavisinde başvurulan metotlardandır.
Diyabet, vücutta yeterli insülin üretimi yapılmaması ya da üretilen insülinin verimli olarak kullanılamaması sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır.
Sık idrara çıkma, ağız kuruluğu, çok su içme, açlık hissi, yaraların geç iyileşmesi gibi belirtiler, diyabet hastalarında sıkça görülür. Diyabette tam bir iyileşme söz konusu değildir; ancak, hastalık hissini önleyici birkaç yöntem kullanılabilir. Sağlıklı beslenme ve ilaç takviyesi ile diyabetin zararlı etkileri büyük ölçüde önlenebilir.
Düzenli ve korunmasız şekilde ilişkiye giren çiftlerin 1 yıl boyunca bebek sahibi olamaması durumu, kısırlık olarak adlandırılır. Kısırlığa neden olabilecek birçok metabolik bozukluk vardır.
Kadınlarda polikistik over sendromu, yüksek prolaktin seviyesi; erkeklerde sperm şekli bozukluğu, kanal tıkanıklıkları ve hormonal anomaliler kısırlık nedenleri arasındadır. Tedavi için gebelik ilaçları, aşılama, tüp bebek tedavisi gibi yöntemler kullanılabilir.
Stresten uzak bir yaşam, sağlıklı beslenme ve düzenli spor, birçok metabolik hastalığın ilerlemesini önleyecek basit tedavilerdendir. Özel Viromed Laboratuvarlarında yaptırabileceğiniz metabolizma testleri ile hastalıklar tespit edilebilir ve uzman doktorlar tarafından tedavi planı çıkarabilir.
Özel Viromed Labaratuvarları
